Kategoria: literatura

W pracy od poniedziałku słuchałam opowiadań o Wiedźminie Sapkowskiego – obu tomów: „Ostatnie życzenie” i „Miecz przeznaczenia”. Z nowych spostrzeżeń: za pierwszym razem nie zauważyłam, jak świetnie jest zaplanowany pierwszy tom, jak każde opowiadanie odsłania po kolei ważne elementy życia bohatera i jak głos rozsądku ładnie łączy te części.  Ze starych spostrzeżeń: wzruszają mnie za każdym razem te same słowa, sytuacje, opisane w drugim tomie. Chociaż od tamtej mnie, która czytała wydanie polityki – na szorstkim papierze z mikroskopijnym marginesem – dzieli mnie już pół życia – to reaguję tak samo na opis Brokilonu czy wzgórza Sodden.

Piękny wschód słońca skłonił mnie do poszukiwań boga czy bogini zań odpowiedzialnych. Bo że Eos, różanopalca bogini jutrzenki maluje tak niebo na Południu – to wiem. Ale kto zajmuje się tym na Północy?

Nie znalazłam wśród nordyckich bogów nikogo, kto by tu pasował. Od biedy mógłby być Hejmdal – strażnik tęczowego mostu wiodącego do Asgardu, patron tęczy i  światła dziennego. Z nim związany jest ciekawy mit, jak to Asowie zaczęli szykować się do wojny z Jotungami. Hejmdal oto przebrał się za wędrowca, przybrał imię Rig i zszedł na ziemię. Przespał się z trzema bezdzietnymi małżeństwami (tak, małżeństwami, nie małżonkami) i każdej parze urodził się chłopak – jeden zapoczątkował „plemię” niewolników, drugi wolnych, a trzeci – władców i wojowników. Ci wojownicy, gdy umrą w bitwie, są zabierani do Walhalli, gdzie szykują się do ostatecznej bitwy.

Zauważyć więc można, że Asom przesadnie się nie spieszyło.

Gdy bogowie olimpijscy wdali się w rozprawę z gigantami też okazało się, że nie bardzo będą w stanie zwyciężyć. Jakaś przepowiednia mówiła, że to człowiek musi pokonać gigantów. Ale wojna już trwała, nie było czasu płodzić nowych bohaterów, czekać aż dorosną i umrą. Więc Atena poszła po Heraklesa, a on zapewnił bogom wygraną.

To szukanie bóstw wraz z lekturą „Odinsbarn” i Wiedźmina prowadzi mnie do smutnej refleksji o braku mitologii słowiańskiej. Podejrzewam, że działo się w niej wiele ciekawych rzeczy. Podejrzewam, że była fantastyczna. Szkoda, że jej nie ma.

Razem z Douglasem wyszliśmy do biblioteki z ulotkami i informacjami o języku Esperanto. Zgodnie z moją prośbą, rozmawialiśmy przy tym cały czas po norwesku. Z Douglasem jest świetnie, bo on mnie poprawia – akcenty, wymowę, czasami radzi, jak mówić, żeby brzmieć naturalniej.

Rozmawialiśmy o mitologii. Bo, jak się okazuje, w Norwegii mitologia grecka jest nieznana. Nie ma jej w szkole, nie zna się greckich czy rzymskich bogów. Sądzę, że to dlatego, że mają własną mitologię. Ale jednak nazwy miesięcy mają grecko-rzymskie. Z tym, że mało kto o tym wie i potrafi znaleźć te nazwy. Oczywiście, każdy wie, że sondag to dzień słońca, mandag – księżyca, tirsdag należy do boga wojny, Tyra, onsdag – Odyna, torsdag – poczciwego i wojowniczego Tora, fredag to dzień Frei, a lørdag – to dzień… prania!

Jest w norweskim powiedzenie sisyfosarbeid – praca bez nadziei na koniec, bez rezultatu. Douglas kojarzył słowo tantalise – z angielskiego, ale używane w norweskim – ale nigdy nie słyszał o Tantalu. Jako że już wcześniej o tym rozmawialiśmy, to sprawdziłam tę informację u współpracowników i u znajomych Norwegów. Faktycznie, mitologia, którą uważamy za jedną z podstaw kultury Zachodu – tu pozostaje nieznana.

Tymczasem ja, siedząc przy tym stole i czekając na ewentualne ofiary, kończyłam książkę „Mellom Verdener” Maret Anne Sara – samska autorka zawarła w tej krótkiej powieści fantastycznej szczyptę samskiej kultury i -a jakże – mitologii.

Rodzina bohaterów powieści zajmuje się polowaniem na renifery – typowo samskie zajęcie. Dwójka dorosłych, dwójka nastolatków: Lemme i Sanne. W okolicy ma być budowany ogromny tor dla motocykli crossowych – co cieszy Lemmego, bo motory to jego hobby. Nie cieszy się tym ojciec, bo wie, że to ograniczy w znacznym stopniu teren polowań. Kłótnia – foch – i dzieciaki wsiadają na motor i jadą w las, gdzie naruszają spokój Eahpáraš – ducha porzuconego w lesie na pewną śmierć niechcianego dziecka. Jako że nie wiedzą, jak się zachować wobec tego rodzaju upiora, zostają zmienieni w parę białych reniferów i uwięzieni w świecie podziemnym. Tam poznają rodzimą kulturę i starają się wrócić do swoich.

Eahpáraš – po norwesku ubyrden – jest dość ciekawy – według ludowych podań Saamów duszyczki tych porzuconych dzieci błąkają się po lesie, przebywając między światami. Kiedy ktoś zakłóci spokój – Eahpáraš może go przemienić, uwięzić lub nawet zabić. Ale najpierw ostrzega strasznym wrzaskiem. Wtedy należy „ochrzcić” ducha – odmawiając Ojcze Nasz wspak i nadając mu imię. Tak ochrzczone dziecko opuści już ten świat i uda się dalej. Tu można posłuchać opowiadania, a tu – poczytać o tym rodzaju demona (po norwesku, samskiego nie znam).

Szukałam też książki Siri Pettersen „Dziecko Odyna” – „Odinsbarn” – ale nie było na półce. Jutro pożyczę i będę dalej czytać norweskie książki, łudząc się, że w ten sposób też się uczę.