czyli pamiętnik z emigracji
Jak to trafnie określiła Basia: gdy mikrofalówka się zepsuła, to nastąpiła wielka smuta, następnie wielka zrzuta, a dziś – długo wyczekiwane – wielkie żarcie!
Soheila zebrała więcej pieniędzy, niż trzeba było wydać na nową mikrofalę, więc kupiła też gofrownicę. Norweskie waffle to polskie gofry.
Słodki wpis i dziękuję za uwagę – lecę awaryjnie do Polski, więc zapewne do wtorku nic nowego się nie pojawi.
W ramach poprawy komunikacji i ducha zespołu przełożeni, nie bez konsultacji z podwładnymi, podjęli decyzję: będziemy się bawić! I to nie jest żart.
Już w zeszły piątek odbyła się pierwsza zabawa: bieg z zadaniami, dookoła budynku. Organizatorami była jedna z grup roboczych i członkowie tej grupy stanęli w odstępach około pięćdziesięciometrowych i zatrzymywali grupy biegnących, by dać im zadania: quiz o igrzyskach zimowych, rzucanie piłkami do kubła czy przebijanie balonów rzutkami. I dalej: biegiem po lodzie (upewniłam się tylko, czy złamanie nogi będzie się liczyło jak wypadek przy pracy)…
Soheila i Bojan ledwie zdążyli na ten bieg, bo kupowali mikrofalówkę. Zrzuciliśmy się na nową, bo stara się zepsuła. A że zrzuciliśmy się porządnie, to został też kupiony opiekacz do robienia wafli. Duch zespołowy więc istnieje i bez biegania wokół budynku.
Już jutro dzień języka ojczystego. Uczę się norweskiego, ciągle w nim mówię, słucham dużo tekstów norweskich, czytam, piszę. Ale przeogromnie się cieszę, że mogę rozmawiać z Basią po polsku. Po naszemu. Że tu i teraz tak łatwo można używać swojego języka poza krajem.
I jestem przeogromnie wdzięczna, że mogłam się nauczyć i bez ograniczeń używać, i kochać, i nawet badać polski język. Nie ma dla mnie piękniejszej mowy, bliższej, bardziej jasnej, poetyckiej, lepszej. „Jako naród stanowimy wspólnotę, którą łączy język, kultura i historia.” Język na pierwszym miejscu. Szczerze wierzę, że język jest fundamentem, na którym mogłam wzrastać. Porządnym fundamentem.
Teraz czytam Pismo Święte po norwesku. Ewangelię. Łączę naukę z Wielkim Postem. Nie żeby była to dla mnie męka czy umartwienie się. Zwykle wybieram postanowienia pozytywne. (Zresztą, łatwiej mi jest czegoś nie robić, niż coś robić – wyrzec się łatwiej niż postanowić.)
Czytanie tej historii w nowym języku jest dla mnie fascynujące. Dziwnie jest widzieć, jak „zaprawdę, zaprawdę powiadam wam” po norwesku brzmi całkiem zwyczajnie. Z kolei inne zdania czy ich fragmenty – uroczyściej i niezwyklej.
Zapisałyśmy się na egzamin. Będzie zaraz po Świętach Wielkiej Nocy. W sobotę, 7. kwietnia.
Bergenstest to test norweski sprawdzający znajomość języka na wyższym poziomie. Poniżej jest Norskprøve. Test organizowany jest przez Uniwersytet Ludowy 3 razy w roku. Kosztuje słono. Jest trudny. Część pisemna trwa, bagatela, 6 godzin.
Więc nic tylko siedzieć nad zadaniami! (Albo gadać z esperantystami po norwesku i oszukiwać się, że to na pewno co nie co pomaga. Tak, mhm. Na pewno!)
Spektakl Pera Olava Sørensena trafił na deski teatru jesienią zeszłego roku. Być może na początku były jakieś problemy z nagłośnieniem, bo takie wiadomości znalazłam w kilku recenzjach czy komentarzach. Nagłośnienie i dykcja aktorów były dla mnie bardzo ważne, bo do końca nie byłam pewna, czy będę wszystko rozumieć (nie oszukujmy się jednak, czego bym nie zrozumiała, to dośpiewałabym sobie po polsku lub angielsku, Nędzników znam niemal na pamięć). Moje obawy były bezpodstawne. Część aktorów – w tym Fantyna (Haddy Nije), Thenardier (Dennis Storhøi) i ten mężczyzna, którego w samoobronie Fantyna podrapała po twarzy – mówiła, śpiewała w dialektach. Mimo to w pełni zrozumiale. Większość posługiwała się czystą oslotale. Możecie posłuchać:
Reżyser w wywiadzie, zamieszczonym w programie, chwali się liczbą zaangażowanych w produkcję ludzi. Samych aktorów pojawia się na scenie 55. Do oklasków wychodzi też 16-osobowa orkiestra. Dzięki temu sceny grupowe mogły zostać zaaranżowane bez wysiłku, by udać, że na scenie jest tłum. Na scenie po prostu był tłum.
Większość wersji LesMis oddaje przestrzeń solowym występom. I tak zwykle Fantyna, Valjean, Javert, Eponina śpiewają swoje najbardziej znane szlagiery sam na sam z publicznością. Aktor-światło-śpiew. Sørensen na to nie pozwolił. I chwała mu za to! W trakcie statycznych zwykle numerów, scena nie pustoszeje do końca i nie zamiera w bezruchu: Fantyna śniąc swój sen, rozbiera się, szykując do kolejnej roli, jaką przyjdzie jej odegrać, za plecami zastanawiającego się, kim jest; Valjeana (Andre Søfteland) widzimy trybunał, przed którym staje więzień; Javert (Håvard Bakke) wypatruje gwiazd w zabudowaniach paryskiej dzielnicy, gdzie po kątach leżą sobie żebracy…
To, że na scenie były obecne osoby postronne, przeszkadzało jedynie w scenie konfrontacji: działa się w szpitalu, tuż po śmierci Fantyny, i siostry nic nie robiły sobie z dwóch wrzeszczących na siebie mężczyzn, nie przerwały zawijania zwłok w prześcieradła, nawet gdy doszło do rękoczynów. Twarde te siostry.
Opiszę scenę, która na mnie zrobiła największe wrażenie. Po upadku barykady schodzimy do kanałów, gdzie między trupami ofiar niedoszłej rewolucji, obok Jeana i Mariusza leży krzyż – ten sam krzyż wisiał w kościele, na samym początku spektaklu. Gdy Javert pojawia się w kanałach, znajduje tam Valjeana i wali go z liścia, po czym pomaga chwycić Mariusza i wskazuje drogę – po czym zauważa krzyż. Swoją pieśń śpiewa do Jezusa, leżącego razem z innymi upadłymi, ale w trakcie pieśni wstaje, odwraca się do Niego plecami i śpiewa do góry. Ale nie widzi już gwiazd, które wskazywały mu drogę (cóż, jest w kanałach):
Kjære Gud, jeg faller nå,
Fordi himmelen er grå…
Wraca więc do krzyża i bierze go na plecy, wychodzi z nim z kanałów i stawia przy tej samej konstrukcji, na którą wspinał się Valjean, proklamując swoją przemianę w uczciwego człowieka (na początku, po tym jak ksiądz kupił jego duszę). Zostawiwszy krzyż, Javert również się wspina. Ale już nie schodzi.
LesMis jest zawsze grą nie tylko gardeł i instrumentów, ale też światła. Tu zwłaszcza w kilku scenach światło grało pierwsze skrzypce.
Gdy kończy się pierwszy akt, wszyscy szykują się do tego, co się stanie w akcie drugim. Eponina przebiera się w męski strój, Mariusz i Cosette śpiewają słodko, jak to strasznie się rozstawać, Valjean pakuje się, by uciekać przed Javertem, który z kolei planuje zniszczyć rewolucję od środka, a chłopaki nabijają muszkiety, marząc o barykadach. Na każdą z tych niespiesznie wykonujących swoje czynności osób, pada, w momencie, gdy postać zaczyna śpiewać, snop światła. Ostry, kwadratowy. Już po chwili te kwadraty układają się w szachownicę, a stojące na niej figury zaraz rozegrają najważniejszą grę. Jeszcze dzień. En dag til.
Innym przykładem sceny, wykorzystującej światło i stojących dookoła ludzi (dla mnie decyzja o niepozostawianiu aktora samego na wielkiej scenie była naprawdę strzałem w dziesiątkę) jest pieśń Eponiny. Kiedy zaczyna wyśpiewywać swoją żałośnie jednostronną miłość – pojawia się między nią a Mariuszem biała droga ze światła. Ona podchodzi do niego po tej smudze, ale przed nim – odwraca się do publiczności. Wtedy pojawia się druga, prostopadła do pierwszej, droga, już samotna – i dziewczyna wchodzi na tę drogę. Na scenie w ten sposób powstaje jasny krzyż. Można to dostrzec w tym promocyjnym klipie. I posłuchać, jak cudownie Marion Ravn odnalazła się w roli (na żywo brzmiała jeszcze piękniej, mocniej i żałośniej)
Zakończenie mnie zawiodło. Bardzo. Aktorzy dali z siebie wszystko, światło świeciło z głębi sceny, tak, że w stronę widowni szli oni jako cienie we mgle – było to piękne. Problem w tym, że szli po francuskiej fladze. Nie rozumiem tego posunięcia – przed sceną śmierci i epilogiem rozwinięto na scenie wielką flagę Francji, na którą weszli Jean Valjean, Mariusz z Cosette, Fantyna, Eponina, a potem – cała reszta. Nie podobało mi się to. Czułam dyskomfort.
Po napisaniu tego wszystkiego powtórzę tylko raz jeszcze – bardzo się cieszę z zakupu biletu i z tego przeżycia. Było warto.
Wykorzystałam zdjęcia udostępnione na stronie scenekvelder.
Spektakl był cudowny. Strålende! Jutro napiszę recenzję, kupiłam nawet program, żeby nie szukać nazwisk aktorów.
Dziś napiszę tylko o dziwnym zwyczaju w Folketeateret: sprzedają tu popcorn! Serio, popcorn!!! I napoje. I nie wolno mieć własnych napojów. O tym pisali już przy zakupie biletów: niby ze względów bezpieczeństwa. Ale to dlatego, że tu sprzedają napoje i wszędzie jest napisane, żeby pamiętać, że można je wnosić na salę.
Na szczęście siedziałam obok emerytów, którzy nie jedli popcornu ani nie pili coca-coli.
Nie mam żadnej ciekawej wiadomości. Nie mam żadnej anegdoty. Nic się nie dzieje – uczę się norweskiego, ale dziś żadnego specjalnie zajmującego zwrotu ani zdania.
Mam za to zdjęcia, pokazujące, jak wygląda w tym tygodniu zima w Oslo. Jest cudnie.